Autor: Joanna Rafalska, rzecznik patentowy.
Definicja znaku towarowego i charakterystyka zdolności odróżniającej z uwzględnieniem segmentu produktów leczniczych
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które umożliwia odróżnianie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz jest możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielanej ochrony. Podstawową funkcją, jaką pełni znak towarowy jest wskazywanie źródła pochodzenia towaru lub usługi. W zwykłych warunkach obrotu znak towarowy powinien być przez odbiorców postrzegany jako pochodzący od konkretnego podmiotu.
Zdolność odróżniającą znaku towarowego można podzielić na abstrakcyjną (zdolność do przekazywania informacji o źródle pochodzenia towarów) oraz konkretną zdolność odróżniającą (ogół cech oznaczenia, które pozwalają na odróżnienie na rynku danego towaru spośród identycznych lub podobnych towarów jako pochodzący od konkretnego podmiotu).
Regułą jest, że oznaczenia nieposiadające zdolności odróżniającej nie mogą uzyskać ochrony jako znaki towarowe. Zgodnie z art. 1291 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy Prawo własności przemysłowej[1], nie udziela się prawa ochronnego na oznaczenie, które nie nadaje się do odróżniania w obrocie towarów, dla których zostało zgłoszone (oznaczenie niedystynktywne) oraz składa się wyłącznie z elementów mogących służyć w obrocie do wskazania, w szczególności rodzaju towaru, jego pochodzenia, jakości, ilości, wartości, przeznaczenia, sposobu wytwarzania, składu, funkcji lub przydatności (oznaczenie opisowe).
Ocena zdolności odróżniającej oznaczeń powinna zachodzić przez pryzmat towarów i usług, do oznaczania których dany znak jest przeznaczony. Jest to wynikiem relatywności zdolności odróżniającej, która w każdym przypadku podlega indywidualnej ocenie. Oceny należy również dokonywać z punktu widzenia właściwego kręgu odbiorców. Ocena taka powinna zostać przeprowadzona z punktu widzenia relewantnego kręgu odbiorców, a więc takiego, do którego skierowana będzie dana oferta.
Uważa się, że przeciętny odbiorca jest właściwie poinformowany, uważny i rozsądny. Poziom uwagi przeciętnego odbiorcy różni się w zależności od rodzaju towarów i usług, które są do niego skierowane. Przeciętny konsument danych towarów to ani specjalista w danej dziedzinie, ani laik, ale osoba o pewnym uśrednionym poziomie wiedzy na temat określonych towarów, która w umiarkowany i rozsądny sposób analizuje umieszczone na nich oznaczenia. Taki model przeciętnego odbiorcy powinien być zawsze odniesiony do warunków konkretnej sprawy, ponieważ poziom jego uwagi może różnić się w zależności od kategorii towarów i usług.
Właściwy krąg odbiorców produktów leczniczych składa się zarówno z profesjonalistów (lekarzy i farmaceutów posiadających specjalistyczną widzę), jak i z odbiorców końcowych (pacjenci, konsumenci, ogół odbiorców o zróżnicowanym wieku czy wykształceniu). Poziom uwagi specjalistów będzie w tym przypadku podwyższony, z kolei konsumenta końcowego należy uznać za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego.
W przypadku produktów leczniczych należy rozróżnić też dwie kategorie towarów ? dostępne wyłącznie na receptę oraz swobodnie dostępne na rynku. Dla pierwszych z nich, właściwy krąg odbiorców to jednocześnie osoby wykwalifikowane i pacjenci. Dla drugich, w większości przypadków są to sami pacjenci.
W przypadku towarów specjalistycznych takich jak produkty lecznicze, decyzja o zakupie jest zwykle poprzedzona pogłębioną analizą i wymaga pewnego namysłu, w konsekwencji poziom uwagi takiego konsumenta jest wyższy. Należy również wziąć pod uwagę specyfikę danego segmentu rynku. Jeżeli dane oznaczenie nie różni się od zwyczajowo używanych w danym segmencie rynku, nie będzie ono posiadało zdolności odróżniającej.
[1] ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2021 r., poz. 324 t.j.);
w całości.
